Calorieën in, calorieën uit: niet zo simpel als het lijkt

Afvallen is een kwestie van meer calorieën verbranden dan je binnenkrijgt. Heel simpel, zo lijkt iedereen te weten. Maar dat is natuurlijk alleen maar de theorie. In de praktijk zit het allemaal wat anders in elkaar …

Eenvoudige wiskunde

Het concept van calorieën in / calorieën uit is dit: je krijgt calorieën binnen (o.a. door te eten) en je verbruikt calorieën (o.a. door te sporten), en als je meer calorieën verbruikt dan je inneemt, dan verlies je gewicht. Een simpele wiskundige berekening.

Die theorie is zo algemeen aanvaard als vaststaand feit dat het de basis vormt van de meeste afvaldiëten. In de praktijk vertaalt zich dat naar het advies dat je gewoon wat minder moet eten en meer bewegen. En als het je niet lukt om dun(ner) te worden, dan heb je gewoon niet genoeg wilskracht om een eenvoudige formule te volgen.

Om te bepalen hoeveel calorieën je mag eten om af te vallen, is het voldoende om een paar gegevens in een online tool te steken. De berekening wordt voor je gemaakt en dan kan je beginnen tellen. Dat is ook heel gemakkelijk, want op elke voedselverpakking staan de calorieën berekend en online vind je tabellen met voedingswaarden voor zowat elk voedingsproduct. Fitnessmachines hebben tegenwoordig een tellertje dat aangeeft hoeveel calorieën je verbrand hebt en ook als je geen machine gebruikt, biedt het internet je informatie over hoeveel je verbruikt door een rondje te gaan wandelen.

Allemaal supersimpel. In theorie.

Complex systeem

In de praktijk is het heel moeilijk om een juiste berekening te maken. Ons lichaam neemt namelijk niet alle calorieën op die in een voedingsmiddel zitten. Hoeveel er opgenomen wordt hangt af van het soort voedsel en hoe het klaargemaakt is. Daarnaast is er ook nog een heel uniek aspect dat daarbij een rol speelt: het aantal bacteriën in je darmen. Al deze dingen hebben een invloed op hoeveel calorieën we effectief opnemen.

Niet alleen het deel ‘calorieën in’ is bijna onmogelijk om precies te bepalen, ook het stuk ‘calorieën uit’ is veel complexer dan dikwijls wordt voorgesteld. Je lichaam gebruikt energie voor verschillende dingen:

• • De ruime meerderheid van de opgenomen calorieën (60 tot 70%) gaat naar processen die nodig zijn om te leven. Denk daarbij aan je hart dat bloed door je lichaam pompt en je hersenen die beslissingen moeten maken.

• • Ongeveer 10% van je energie wordt gebruikt om eten te verteren, wat o.a. Inhoudt dat eten door je darmen gestuurd wordt, voedingsstoffen opgenomen worden, enz.

• • De rest van de energie (tussen 20 en 30%) wordt gebruikt voor activiteiten. En dat gaat lang niet alleen over sporten, maar ook dagdagelijkse dingen zoals je tanden poetsen, rondwandelen en koken.

En heel dat systeem wordt beïnvloed door verschillende factoren zoals je genen, slaappatroon en stress. Klinkt allemaal niet meer zo simpel, als je het ons vraagt.

Slimme aanpassingen

Dat is trouwens nog niet alles. Want je lichaam past zichzelf aan als er veranderingen optreden in je situatie. Als je bijvoorbeeld ziek bent, een blessure hebt of borstvoeding geeft, heeft dat een invloed op hoe je energie verbruikt.

En ook wanneer je lichaam te weinig calorieën binnenkrijgt, zet het allerlei processen in gang die je metabolisme aanpassen. Je lichaam wil zichzelf beschermen en gaat in overlevingsmodus door o.a. de hormonen aan te passen die verantwoordelijk zijn voor je hongergevoel. Denk er ook aan dat je lichaam het grootste deel van z’n energie gebruikt voor onbewuste handelingen om te leven. Als je lichaam lange tijd ondervoed wordt (‘minder eten’) en er tegelijkertijd veel inspanningen gevraagd worden (‘meer bewegen’), dan ga je misschien wel wat gewicht verliezen, maar gaan ook je essentiële functies verminderen.

Op basis van al deze individuele factoren moet je dus de ‘eenvoudige’ berekening maken van calorieën in / calorieën uit. Dat is onmogelijk. Het is eerder een voltijdse job die op een obsessie lijkt en dat is allesbehalve goed voor je gezondheid en welzijn. Het wordt dan ook hoog tijd dat de theorie van calorieën eindelijk in de vuilnis belandt.