Diëten en maagoperaties bij kinderen: wat zijn de richtlijnen in België?

In de VS is een nieuwe richtlijn gepubliceerd die geneesmiddelen en maagoperaties aanraadt voor dikke kinderen vanaf 12 jaar. We gingen daarom eens kijken hoe het in België zit met de medische adviezen voor dikke kinderen. Conclusie: het is nog niet zo dramatisch als in de VS, maar we gaan niet de juiste richting uit.

Situatie in de VS

De American Academy of Pediatrics (AAP) in de VS heeft nieuwe richtlijnen gepubliceerd voor de behandeling van ‘obesitas’ bij kinderen. Dat op zich is al alarmerend genoeg, maar het wordt nog veel erger. In hun rapport raden ze zorgverleners aan om dikke kinderen vanaf 2 jaar te helpen met een ‘leefstijlverandering’, dikke kinderen vanaf 12 jaar dieetpillen voor te schrijven en kinderen met ‘ernstige obesitas’ vanaf 13 jaar door te verwijzen voor een maagoperatie.

Ze baseren deze adviezen op wetenschappelijk onderzoek, maar deze studies blijken helemaal niet overtuigend aan te tonen dat de voorgestelde interventies zorgen voor een resultaat op lange termijn.

Bovendien blijken heel wat auteurs van deze nieuwe richtlijn de voorbije jaren geld gekregen te hebben van Novo Nordisk, een farmaceutisch bedrijf dat de laatste tijd heel hard bezig is om bepaalde dieetmedicatie te promoten (die toevallig ook in de richtlijn van de AAP opgenomen is).

Nu, dit speelt zich op dit moment allemaal af in de VS, dus wij wilden eens kijken welke richtlijnen er in België bestaan voor dikke kinderen. Bij ons lijkt de situatie nog niet zo dramatisch te zijn, maar het gaat ook zeker niet de goede richting uit.

De Vlaamse huisartsenvereniging

Er zijn verschillende organisaties die hierover in België iets te zeggen hebben.

We beginnen bij Domus Medica, de Vlaamse vereniging voor huisartsen. Zij hebben in 2008 een richtlijn uitgebracht over ‘obesitas’ bij kinderen. Wanneer ze de verschillende mogelijke behandelingen uiteenzetten, geven ze aan dat “‪op basis van de literatuur zijn er geen conclusies mogelijk over de meest doeltreffende behandeling. Kwaliteitsgegevens met een opvolging op lange termijn blijven beperkt.”

Toch gaan ze verder met op te lijsten wat artsen zoal kunnen doen, zoals kinderen op een dieet zetten, hen meer laten bewegen en gedragstherapie voorschrijven. De bewijskracht voor deze adviezen zijn allemaal van niveau 2, wat betekent dat er minstens twee onderzoeken van matige kwaliteit (!) uitgevoerd moeten zijn met gelijkwaardige resultaten. Dat lijkt ons niet de beste basis om iets voor te schrijven aan eender wie dus zeker niet aan kinderen, maar goed …

Over geneesmiddelen en chirurgie zegt de richtlijn: “‪Medische en chirurgische behandelingen worden momenteel niet aanbevolen bij kinderen omdat ze onvoldoende geëvalueerd werden. Er werden enkel kortetermijnstudies uitgevoerd die alleen over adolescenten gaan.” Met andere woorden, van zodra er meer onderzoek is, kunnen ze hun advies hierover nog wijzigen. De vraag is maar of ook hier studies van matige kwaliteit meer dan voldoende gaan zijn om het leven van kinderen te verwoesten.

Het KCE

In België heb je ook het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE), een onafhankelijke instelling die onderzoek uitvoert waar beleidsmakers of zorgverleners hun beslissingen op kunnen baseren.

In 2006 liet het KCE weten dat ze geneesmiddelen om af te vallen niet zouden laten terugbetalen, omdat hun nut niet bewezen is. Maagoperaties konden wel terugbetaald worden onder strikte voorwaarden, maar merkten hierbij op: “Deze chirurgische ingrepen hebben een grote impact op het leven van de patiënt. De chirurg moet daarom het ethisch medisch principe ‘in de eerste plaats niets beschadigen’ toepassen, vooral omdat we hier te maken hebben met gezonde organen.” Specifiek voor dikke kinderen vonden ze dat onderzocht moest worden of residentiële begeleiding (zoals in het Zeepreventorium in De Haan) voldoende effect had om hierover aanbevelingen te doen.

Meer dan 10 jaar later, in 2019, ging het KCE na of het een goede zaak zou zijn om de terugbetaling van maagoperaties uit te breiden. In hun onderzoek bij jongeren gaven ze aan dat er amper gegevens beschikbaar zijn van volwassenen die als tiener een maagoperatie hebben laten uitvoeren. Daarnaast sommen ze een hele reeks mogelijke negatieve bijwerkingen op en merkten ze op dat het risico op verwikkelingen levenslang bestaat. Toch vindt het KCE dat een maagoperatie de moeite waard is om op lange termijn kosten te besparen. Hun conclusie: “Het KCE beveelt de terugbetaling van de ingreep voor deze groep aan, maar vindt dat [een maagoperatie] bij deze groep een zeer grote uitzondering moet blijven.”

Op 13 jaar tijd gingen ze van ‘maagoperaties zijn ethisch een moeilijk geval’ naar ‘we hebben eigenlijk geen overtuigende gegevens over maagoperaties bij jongeren, maar we raden aan om ze in sommige gevallen toch terug te betalen.’ Dat geeft ons niet veel vertrouwen in wat ze over nog eens 10 jaar te zeggen gaan hebben.

BASO

De Belgian Association for the Study of Obesity is een organisatie die wetenschappelijk onderzoek over ‘obesitas’ wil promoten in België. In 2020 publiceerden zij een gids om ‘overgewicht’ en ‘obesitas’ te evalueren en behandelen. Zij lijken het meest in lijn te liggen met de visie van de AAP: ze vinden dat we dikke mensen niet mogen stigmatiseren, maar we moeten er wel alles aan doen om ze niet meer dik te laten zijn, omdat ‘obesitas’ is “uitgegroeid tot een zorgwekkende pandemie”.

In hun hoofdstuk over kinderen gaan ze dieper in op de gewoonlijke interventies rond eten en bewegen, en geven ze verder vooral een stand van zaken over de Europese richtlijnen rond geneesmiddelen en maagoperaties. Ze doen daarover dus niet echt een aanbeveling, maar we krijgen het gevoel dat ze het wel graag zouden doen als andere richtlijnen het expliciet zouden maken.

We vinden niet terug in hoeverre BASO betrokken is bij het opmaken van beleidsplannen in België. We weten wel dat de voorzitter, samen met nog enkele andere leden, vorig jaar het ‘Obesitas Platform België’ (OPB) opgericht heeft. Op hun website lezen we:

“Als eerste werkpunt op de agenda van het Platform staat het genereren van voorstellen omtrent het zorgpad voor kinderen en volwassenen met obesitas. Deze dienen als basis voor dialoog met het RIZIV en andere beleidsmakers. Door dit op een gecoördineerde manier aan te pakken en te spreken met één stem vanuit het Platform kunnen deze voorstellen met kracht overgebracht worden en meer impact genereren op het beleid.”

Het is dus overduidelijk dat hun doel is om het beleid over ‘obesitas’ in België mee te bepalen. En dat is zorgwekkend, want wie blijkt het OPB financieel te ondersteunen? Novo Nordisk, het farmabedrijf dat dieetpillen maakt en wereldwijd promoot.

Zorgwekkend toekomstbeeld

De richtlijnen die in België bestaan voor dikke kinderen is op dit moment nog niet zo expliciet en dramatisch als in de VS. Maar op basis van de informatie die we gevonden hebben, vrezen we er wel voor dat de nieuwe richtlijn van de AAP een uitgangspunt gaat worden voor nieuwe richtlijnen van alle drie de organisaties in België.

In dat geval worden hier over 10 jaar ook kinderen die nog in de pampers zitten op dieet gezet, en dieetpillen en maagoperaties aanbevolen aan kinderen die pas in het middelbaar zitten. Dat is een toekomstbeeld waar wij niet bepaald blij van worden (understatement van de eeuw!) en we hopen uit de grond van ons hart dat het niet zover zal komen.