Het échte probleem van de ‘obesogene’ omgeving

Dikke mensen mogen vandaag de dag niet gewoon dik zijn. Nee, er moet een reden zijn waarom je dik bent. Er moet uitgelegd kunnen worden waarom er steeds meer dikke mensen leven in de wereld. Want een ‘obesitasepidemie’ verspreidt zich nu eenmaal niet zomaar.

En de uitleg die meestal gegeven wordt, is die van de ‘obesogene’ omgeving. De manier waarop onze maatschappij ingericht is, zorgt ervoor dat mensen steeds dikker worden. Maar die theorie gaat voorbij aan een veel erger probleem …

Minder eten, meer bewegen

Eerst even kort uitleggen wat men bedoelt met een ‘obesogene’ omgeving. Dat verwijst naar een omgeving waarin ‘ongezond’ eten gestimuleerd wordt en er te weinig mogelijkheden zijn om te bewegen. Daarmee bedoelen ze dat er bijvoorbeeld te veel fastfoodrestaurants zijn, dat er te veel reclame gemaakt wordt voor ongezonde voeding, dat er te weinig veilige en open plaatsen bestaan om te sporten, en dat soort dingen.

Mensen kunnen in een ‘obesogene’ omgeving op elke hoek van de straat een donut kopen en nemen alleen nog maar de auto, waardoor we steeds dikker worden. Zelfs met nieuwe moeilijke woorden en concepten blijft het er in de basis dus op neerkomen dat we te veel eten en te weinig bewegen.

Alleen is het nu niet de schuld van dikke mensen zelf dat ze dik zijn, maar ligt het aan de omgeving waarin we leven. Daarmee wordt geprobeerd om het stigma op dikke mensen te verminderen, maar in de praktijk helpt dat voor geen meter.

Individueel probleem

Iedereen maakt elke dag heel veel keuzes. Dat doen we voornamelijk onbewust en we zijn daarbij heel gevoelig voor invloeden van buitenaf, zoals reclame. Reclame voor ongezonde voeding bijvoorbeeld. Tegenwoordig maken dikke mensen dus niet per se bewust verkeerde keuzes, maar is het onze omgeving die ons daar onbewust toe dwingt.

De oplossing in dit scenario is dat de maatschappij anders ingericht wordt: meer reclame voor fruit en groenten, geen frisdranken meer in cafetaria’s, meer groene ruimtes om te bewegen en te sporten. Maar daarmee blijft het een individueel probleem. Je gaat er dan nog altijd van uit dat mensen hun eigen gewicht onder controle kunnen houden, zolang de omgeving maar goed ingericht is en je op die manier (dikke) mensen kan helpen om een ‘betere’ keuze te maken.

Er lijkt dus een verschuiving te zijn van ‘dikke mensen maken slechte keuzes’ naar ‘het lukt dikke mensen niet om goede keuzes te maken’. Daarmee gaan we van minachting naar medelijden (want we zijn gewoon het slachtoffer van onze omgeving), maar in beide gevallen blijft dik-zijn wel een probleem dat opgelost moet worden.

Dik vs. dun

Met de theorie van de ‘obesogene’ omgeving blijf je dikke mensen naast dunne mensen als groep plaatsen. Want niet iedereen in onze maatschappij is dik. En als we allemaal zo gevoelig zijn voor onbewuste invloeden, waarom kunnen sommige mensen daar dan wél aan weerstaan?

Sommige mensen lijken immuun te zijn voor de ‘ongezonde’ omgeving die je overal in onze maatschappij vindt. Dat zijn de mensen die erin slagen om – ondanks alle verleidingen – hun lichaam toch onder controle te houden. Daartegenover staan de mensen die volledig gevormd worden door die omgeving. Dikke mensen uit een sociaal-economisch achtergestelde buurt bijvoorbeeld.

In onze ‘obesogene’ omgeving houdt de veerkrachtige elite de eigen macht over hun lichaam en gewicht, terwijl de zielige dikkerdjes er gevangen zitten en verleid worden door al het ongezonde eten op elke straathoek. Met dat beeld ga je geen enkel stigma op dikke mensen verminderen.

Vetfobische omgeving

Wanneer mensen uitleggen hoe de ‘obesogene’ omgeving een probleem is, gaan ze voorbij aan het échte probleem: dat we leven in een maatschappij waar vetfobie de norm is. 

In het algemene debat is er alleen maar paniek dat steeds meer mensen dik worden. Diezelfde bezorgdheid wordt nooit getoond voor andere ontwikkelingen in onze maatschappij die verontrustend zijn. Bijvoorbeeld dat we kinderen op dieet zetten en hen daardoor een verstoorde relatie met eten meegeven voor de rest van hun leven. Dat dikke mensen stress ervaren bij alles wat ze doen, van kleren kopen en sporten tot eten in het openbaar en naar het theater gaan. Dat dikke mensen minder verdienen. Dat ze niet de juiste zorg krijgen vanwege hun gewicht. Dat ze automatisch bestempeld worden als ziek. Dat ze in de eerste plaats gezien worden als een kost voor onze maatschappij. Dat ze continu benoemd worden als een epidemie.

En in die vetfobische wereld waar het stigma op dikke mensen overal aanwezig is, lijkt voor sommigen het enige probleem te zijn dat er donuts verkocht worden in de winkel op de hoek en dat mensen geen park in de buurt hebben waar ze kunnen gaan wandelen.

Het debat rond de ‘obesogene’ omgeving houdt geen rekening met factoren zoals discriminatie en toegankelijkheid. Er wordt nooit de vraag gesteld of dikke mensen zich vrij kunnen bewegen in hun omgeving, hoe veilig ze zich voelen, en welke invloed dat heeft op hun leven en leefstijl. Terwijl dat wel degelijk een invloed heeft op de relatie tussen lichamen en hun omgeving.

Het échte probleem van de ‘obesogene’ omgeving is dan ook niet dat het mensen dikker maakt, maar dat dikke lichamen blijven gezien worden als een probleem dat opgelost moet worden. Als we het échte probleem willen oplossen, dan moeten we een maatschappij creëren waarin dikke mensen volwaardige rechten hebben als dikke mensen en niet als potentiële dunne mensen.