Waarom ‘obesitas’ geen ziekte is

Volgens verschillende internationale organisaties is ‘obesitas’ een ziekte. De argumenten voor die beslissing vinden wij helemaal niet logisch en wij staan dus helemaal niet achter die classificatie.

Om te beginnen omdat BMI niet gebruikt zou mogen worden. Maar ook al zouden we dat door de vingers zien, dan houdt het nog altijd geen steek om dik zijn als een ziekte te klasseren.

Lichaamsbouw als basis

Voor een ziekte bestaat er meestal een lijst van symptomen die zich manifesteren of een criterium waaraan voldaan moet worden. Om de diagnose van diabetes te stellen, moet je bloedsuikerwaarde boven een bepaalde grens liggen. Als je griep hebt, heb je meestal een combinatie van klachten zoals koorts, spierpijn, misselijkheid, vermoeidheid, droge hoest, etc.

Bij ‘obesitas’ is een bepaalde verhouding tussen je gewicht en lengte hoger dan 30. Dat is natuurlijk wel een criterium, maar de basis voor BMI is echt niet zo wetenschappelijk als je zou denken.

Er zijn verder ook geen duidelijke, gedeelde symptomen. Binnen de groep van dikke mensen is er een grote variatie aan gezondheidstoestand, aandoeningen, lichaamsbouw, etc. Die variatie is te groot om als gedeelde symptomatologie te beschouwen. 

Gewichtsgerelateerde problemen

Tegenwoordig wordt er steeds meer een onderscheid gemaakt tussen ‘obesitas’ en ‘klinische obesitas’. Als je dik bent en geen geassocieerde aandoeningen hebt, dan heb je gewoon ‘obesitas’. Het is pas een ziekte als het voor gezondheidsproblemen zorgt.

Dat lijkt een logische redenering, maar niet-dikke mensen krijgen ook aandoeningen die met ‘obesitas’ geassocieerd worden en andere gezondheidsproblemen. Bij hen ligt de oorzaak overduidelijk niet bij hun gewicht en dan kan de oorzaak bij dikke mensen dus ook iets anders zijn.

En ja, we weten dat dikke mensen statistisch gezien vaker bepaalde aandoeningen ontwikkelen. Maar correlatie is geen causaliteit: het is niet omdat twee dingen tegelijkertijd voorkomen, dat het ene daarom de oorzaak is van het andere. We weten bijvoorbeeld ook dat jojoën en stigma gelinkt zijn aan dezelfde aandoeningen – twee dingen waar de meeste dikke mensen ervaring mee hebben.

Daar wordt in de praktijk nochtans geen rekening mee gehouden. Een dikke en dunne persoon kunnen exact dezelfde aandoeningen en gezondheidstoestand hebben. Bij een dunne persoon zijn die aandoeningen niet gewichtsgerelateerd, maar bij een dikke persoon wordt alles gelinkt aan je gewicht en is het een gevolg van de ziekte ‘obesitas’.

Chronische aandoening

Een ziekte heeft meestal een behandeling. Het doel daarvan is om de typische symptomen onder controle te krijgen of te laten verdwijnen. Bij ‘obesitas’ is de behandeling gewicht verliezen.

Gewichtsverlies wordt altijd vermeld als een behandeling in richtlijnen over ‘obesitas’. Dat is namelijk de enige manier om je BMI naar beneden te krijgen, want onze lengte kunnen we niet veranderen. Het enige probleem: gewichtsverlies werkt niet op lange termijn voor de meeste mensen.

Dat wordt steeds meer erkend en daarom omschrijven zelfs experts ‘obesitas’ niet meer als een ziekte, maar als een chronische aandoening. Het is een levenslange strijd, waarbij het chronische aspect is dat mensen telkens opnieuw gewicht verliezen en weer bijkomen – het zogenaamde jojoën. Maar in plaats van dat fenomeen te benoemen als het gevolg van chronisch diëten, wordt het nu beschouwd als een kenmerk van ‘obesitas’.

Geen voordelen

Op medisch vlak zien we dus niet zo goed waarom ‘obesitas’ als een ziekte beschouwd wordt, want de argumenten zijn nogal zwak. Maar ook op andere vlakken zijn we niet overtuigd.

Voorstanders hebben een heleboel argumenten om ‘obesitas’ als een ziekte (of chronische aandoening) te classificeren, omdat het ook dikke mensen zelf zou helpen. Een van de meest gebruikte redenen is dat het stigma zou verminderen. De redenering is dat mensen meer begrip hebben voor dikke mensen als ze leren dat het een medische aandoening is, en dik zijn niet onze eigen schuld is. Alleen is ‘obesitas’ al sinds lange tijd erkend als ziekte door verschillende organisaties en het stigma is er nog altijd. Dat argument klopt dus niet.

Een ander voordeel zou zijn dat er meer onderzoek naar gedaan kan worden en we betere toegang krijgen tot betere behandelingen. Met andere woorden: er kan nog meer onderzoek gedaan worden naar hoe we ‘obesitas’ moeten bestrijden en de zoektocht naar hét wondermiddel gaat nog verder opgevoerd worden. Producenten van afvalmedicatie kunnen hun product dan levenslang aansmeren aan mensen, want het is natuurlijk wel een belangrijke chronische aandoening. Dat is goed voor de omzet van bedrijven, maar wij blijven op die manier proefkonijnen voor elk nieuw middeltje dat er op de markt komt, waar we het effect op lange termijn niet van kennen. Het voordeel voor dikke mensen lijkt niet zo groot als dat voor bedrijven.

Nog een argument dat we weleens lezen, is dat er meer aandacht voor het probleem gaat komen. Alsof wereldwijd nog niet elk land preventiecampagnes tegen ‘obesitas’ heeft lopen. Er is genoeg aandacht voor het probleem, lijkt ons, want we horen elke paar maanden wel iets over de ‘obesitasepidemie’.

Conclusie: voor ons is ‘obesitas’ geen ziekte en heeft het geen enkel voordeel om het zo te classificeren.