Wat ‘experts’ niet snappen over gewichtsstigma

Gewichtsstigma is een probleem in onze maatschappij. Wij strijden actief om dit te veranderen en ook ‘obesitasexperts’ willen dat stigma stoppen. Alleen zorgen de oplossingen van de ‘experts’ voor nog meer stigma, hoewel ze dat zelf niet zien.

(Het is een lang blogartikel, omdat er veel over dit onderwerp te zeggen is. Geen zin in al die tekst? Dan hebben we onderaan een meme geplaatst die het eigenlijk allemaal goed samenvat 😉 )

Gewichtsstigma in het kort

Heel kort uitgelegd: stigma is een negatief label dat geplakt wordt op een groep mensen. Door vooroordelen die er bestaan over bepaalde mensen, worden zij negatief bekeken, buitengesloten en/of gediscrimineerd. Bij gewichtsstigma gaat het specifiek over dikke mensen.

In onze maatschappij is stigma op basis van gewicht duidelijk aanwezig. Dikke mensen worden algemeen gezien als lui, onaantrekkelijk en ongezond. Het is al vaak aangetoond dat gewichtsstigma bestaat en dat de negatieve ideeën over dikke mensen niet verminderen (of in ieder geval héél traag).

En het blijft niet bij vooroordelen die mensen over ons hebben. We worden ook buitengesloten op bepaalde vlakken, bijvoorbeeld wanneer we niet passen in een theaterstoel, en gediscrimineerd, bijvoorbeeld wanneer we meer moeten betalen voor een schuldsaldoverzekering.

Tegenovergestelde visies

Stigma heeft negatieve gevolgen op heel wat vlakken. Dat weten we ondertussen uit voldoende onderzoeken. Het heeft bijvoorbeeld een invloed op je fysieke gezondheid, omdat het stress veroorzaakt, en ook op je mentale gezondheid, want het is gelinkt aan een lager zelfbeeld.

Daarnaast is voor ons het grootste probleem dat gewichtsstigma ervoor zorgt dat dikke mensen geen gelijkwaardige toegang hebben tot alle aspecten van onze maatschappij. Mensen vinden het terecht dat wij (bewust) buitengesloten worden, maar dat is voor ons onaanvaardbaar.

Voor ‘experts’ ligt het probleem ergens anders. Telkens wanneer zij het hebben over gewichtsstigma, wordt duidelijk vermeld dat stigma leidt tot gewichtstoename en dus tot nog meer ‘obesitas’. Het probleem lijkt voor hen dus niet zozeer dat dikke mensen gestigmatiseerd worden, maar dat we gewoonweg bestaan.

Nu, dat zeggen ze niet letterlijk, want het draait uiteraard alleen maar om gezondheid. De boodschap die de ‘experts’ continu verkondigen, is dat dik zijn gelinkt wordt aan allerlei gezondheidsaandoeningen. Daarmee plakken ze dus letterlijk het label ‘ongezond’ op dikke mensen, waardoor we tegenover niet-dikke mensen geplaatst worden die over het algemeen als ‘gezond’ gezien worden. Ze stigmatiseren dus zelf, terwijl ze weten hoe schadelijk dat is. Vergeef ons dus dat we er niet van overtuigd zijn dat het écht alleen maar om gezondheid draait …

Averechtse oplossingen

Maar goed, zelfs als we het niet eens zijn over waarom gewichtsstigma een probleem is, hebben we gelukkig wel hetzelfde doel: het stigma stoppen. 

De ‘experts’ vinden dat er meer kennis over ‘obesitas’ moet zijn om het stigma op dikke mensen te stoppen. Want als mensen weten dat het een chronische medische aandoening is, dan weten ze ook dat dikke mensen er zelf niet aan kunnen doen dat ze dik zijn. We hebben geen gebrek aan wilskracht, het is de schuld van onze genen en de omgeving dat we dik zijn.

Het probleem met die aanpak is dat het niet zal leiden tot minder stigma. Zoals we eerder al uitgelegd hebben, blijf je daarmee dikke mensen automatisch bestempelen als een medisch probleem. Dit soort ‘othering’ kan rechtstreeks bijdragen aan meer stigma.

Daarnaast vertonen mensen een afkeer voor personen die omschreven worden als ziek, zeker als het gezien wordt als een besmettelijke ziekte. En het idee dat ‘obesitas’ als besmettelijk beschouwd wordt, is helemaal niet zo vergezocht. Mensen worden negatief beoordeeld als ze gewoon in de nabijheid van een dik persoon zijn. Dat fenomeen wordt ‘associatief stigma’ genoemd. En het idee van besmettelijkheid wordt ook nog eens gevoed door het woord ‘obesitasepidemie’ dat elke week wel eens in de media verschijnt.

‘Obesitas’ als ziekte bestempelen zorgt dus niet voor minder stigma. Het heeft waarschijnlijk net het tegenovergestelde effect!

Stigmatiserend taalgebruik

Een andere oplossing die ‘experts’ naar voren schuiven om gewichtsstigma te verminderen, is om ‘people-first’ taal te gebruiken. We moeten niet ‘obese mensen’ zeggen, maar ‘mensen met obesitas’. Daarmee stel je de mens centraal en niet de aandoening, want dat ene aspect (in dit geval gewicht) is niet je volledige identiteit.

Voor de meeste dikke mensen is hun lichaam inderdaad niet hun volledige identiteit, maar anderen máken het onze identiteit. Door alle alarmerende boodschappen over hoe ongezond ‘obesitas’ wel is, is dat het eerste wat we horen als we naar de dokter moeten. Door continu over de ‘obesitasepidemie’ te spreken, worden we in de eerste plaats beschouwd als een lastenpost die de maatschappij geld kost. En als we gewoon ons leven leiden en van ons lichaam geen probleem maken, dan zijn we ‘obesitas’ aan het promoten. Wie maakt dan van dik zijn onze identiteit?

Bovendien zijn de o-woorden op zichzelf stigmatiserend, op welke plaats je ze ook zet. Opnieuw zijn het dus de ‘experts’ zelf die dikke mensen stigmatiseren terwijl ze zeggen dat we dikke mensen niet mogen stigmatiseren.

Voor ons is de oplossing dat we de BMI afschaffen, zodat ook het concept van ‘obesitas’ verdwijnt en dikke mensen in de eerste plaats weer mensen worden. Stop met van ons lichaam een medisch probleem te maken en geef ons gelijkwaardige toegang tot alle aspecten van de maatschappij. Zo simpel is het.